ЧУЛАЦАМ
БИОЛОГИН 1ИЛМА
Умаров М.У. Ловбуц а, цунах пайдаэцар а………………………………………………………………………………………………………… 7
ИСТОРИН 1ИЛМА
Абумуслимов А.А., Абумуслимова Ф.И. Кхеташонан Корта – нохчийн историн а, синкхачанан
а хазна………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10
Гарсаев Л.М., Элистанжа юьртара динан дай………………………………………………………………………………………………….. 15
Вороков В.Х. Пебартан Лаьххьарлера урхалча (сийлахь-лерамечу стеган васт)………………………………………….. 19
Тесаев З.В. Аланийн пачхьалкх дакъошка екъаеллачу муьрехь нохчаша элашна дуьхьал д1а-
баьхьна къийсам (XII 61. шолг1а ах – XIII 61.)………………………………………………………………………………………………… 29
Тесаев З.В. Археологин материалийн Лоьнца нахийн-аланийн юкъаметтигийн хаттарх лаьц-
на …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 44
Хизриев Х.А., Пашаева З.Ю. Баммат-Юрт Сулейманов Ахьмадан балха Лехь а, документаша
дийцарехь а………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 56
Шавлаева Т.М. Барзо биъна дуй ……………………………………………………………………………………………………………………… 61
ФИЛОЛОГИН ШЛМА
АбдулкадыровА.Т. Нохчийн меттан кесталлин дошам: х1отторан 1алашо а, некъаш а…………………………. 67
Бадаева А.С., СултановЗ.А. Нохчийн маттахь цкрдешнаш легаден «TCIERDOSH» программин
белхан алгоритман коьрта принципаш …………………………………………………………………………………………………………….. 70
Баталов Р.Х. Нохчийн меттан синхаамийн дешнаш………………………………………………………………………………………. 78
Бурчаев Х.Х. Лар йоцуш ца дов д1адахнарг (Арсанукаев Шайхин «Тимуран тур» повестах
лаьцна) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 85
Вагапов А.Д. Нохчийн меттан цкрдешнийн дукхаллин терахь кхолладалар………………………………………………… 91
Вагапов А.Д. Славянийн бавить – вайнеха баввала……………………………………………………………………………………….. 100
Халикова А.Х. шаройн диалектехь а, литературин маттахь а чолхечу хандешнийн кхоллада- лар………….. 103
ЭТНОПЕДАГОГИКА
Арсалиев Ш.М.-Х. Поликультурин дешаром декъехь адам кхетош-кхиор ………………………………………………… 107
РЕЦЕНЗИ
Вагапов А.Д. А.И. Халидов. нохчийн меттЛилманан терминийн луЛат. Соьлжа-Лала, 2012.
448 а……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 113
Авторех боцца хаамаш ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 120
Статьяш кечъяран бакъенаш ……………………………………………………………………………………………………………………………. 123
СОДЕРЖАНИЕ
БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ
Умаров М.У. О полезных свойствах Cicerbita Macrophylla (Willd.) Wallr………………………………………………………. 7
ИСТОРИЧЕСКИЕ НАуки
Абумуслимов А.А., Абумуслимова Ф.И. Кхеташонан корта как объект исторического и духовного наследия чеченцев 10
Гарсаев Л.М. духовные лидеры села Элистанжи…………………………………………………………………………………………….. 15
Вороков В.Х. последний валий кабарды…………………………………………………………………………………………………………… 19
Тесаев З.В. борьба чеченцев с феодальной экспансией в период раздробленности Алании (вторая половина XII – XIII в.) 29
Тесаев З.В. К вопросу о нахско-аланских контактах по данным археологических материалов … 44 Хизриев Х.А., Пашаева З.Ю. Село Баммат-Юрт по работе А.С. Сулейманова и по документам ………………………………………………………. 56
Шавлаева Т.М. Клятва Волка……………………………………………………………………………………………………………………………. 61
ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ
Абдулкадыров А.Т. Частотный словарь чеченского языка: назначение и методы его составления ……………. 67
Бадаева А.С., Султанов З.А. Основные принципы работы программы для склонения существительных в чеченском языке «TCIERDOSH»……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 70
Баталов Р.Х. Слова интуитивно-чувственного восприятия чеченского языка……………………………………………. 78
Бурчаев Х.Х. Прошлое не уходит бесследно (о повести в стихах Шайхи Арсанукаева «Меч
тимура») ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 85
Вагапов А.Д. Образование множественного числа существительных…………………………………………………………… 91
Вагапов А.Д. Славянское бавить – нахское баввала в чеченском языке…………………………………………. 100
Халикова А.Х. Образование сложных глаголов в шаройском диалекте в сравнении с плоскостным диалектом чеченского языка………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 103
ЭТНОПЕДАГОГИКА
Арсалиев Ш.М.-Х. Формирование и развитие личности в поликультурном образовательном пространстве 107
РЕЦЕНЗИИ
Вагапов А.Д. Рецензия на монографию Халидова А.И. «Нохчийн меттаШлманан терминийн луИат». Грозный, 2012. 448 с 113
Сведения об авторах………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 122
Правила оформления ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 125
CONTENTS
BIOLOGICAL SCIENCE
UmarovM.U. Cicerbita macrophylla (Willd.) Wallr. and its useful properties………………………………………………………. 7
HISTORICAL SCIENCES
Abumuslimov А.А., Abumuslimova F.I. Khetashonan Kort as object of the historical and spiritual
heritage of chechen……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10
Garsaev L.M. Spiritual leaders of Elistangi village………………………………………………………………………………………………. 15
Vorokov V.K. The last wall of the Cabarda…………………………………………………………………………………………………………… 19
Tesaev Z.A. The struggle of chechens with the fedal expansionin the period of disintegration of Alania
(the second half of the 12th – 13th centuries)……………………………………………………………………………………………………….. 29
Tesaev Z.A. To the question of the naha-alan contacts by data archaeological materials…………………………………….. 44
HizrievH.A.,PashaevaZ.Yu. Village Bammatyurt operating A.S. Suleymanova and on documents … 56 Shavlaeva T.M. The oath of the Wolf………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 61
PHILOLOGICAL SCIENCES
AbdulkadyrovА.Т. Frequent dictionary of chechen language: appointment and methods of its preparation ………. 67
Badaeva A.S., Sultanov Z.A. The basic principles of work of the «TCIERDOSH» program for the
declension of nouns in the chechen language……………………………………………………………………………………………………….. 70
Batalov R.Kh. Words of intuitive sensual perception of the chechen language…………………………………………………… 78
Burchaev Kh.Kh. The past does not go unnoticed (on Shaikhi Arsanukaev’s story in verse “Mech
Timura” (The Sword of Timur)……………………………………………………………………………………………………………………………. 85
Vagapov A.D. Pluralia tantum in chechen……………………………………………………………………………………………………………. 91
Vagapov A.D. Slav. *baviti – nakh. *bavvala………………………………………………………………………………………………………. 100
Khalikova A.Kh. Complex verbs in the sharoy’s dialect in comparison with a plane dialect of the chechen language 103
ETHNOPEDICHOGICS
ArsalievSh.M.-H. Formation and development of the person in the polycultural educational space … 107 REVIEW
Vagapov A.D. Review of the monograph A.I. Khalidov “Нохчийн меттаШлманан терминийн луИат” Grozny, 2012. 448 p 113
About the Authors………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 122
Formatting requirements …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 125